مروری بر تنظیم گری رسانه ها در دنیا

به گزارش خبرنگار مهر، صدیقه غریبی پژوهشگر حوزه رسانه های مجازی در یادداشتی از ضرورت تنظیم گری موثر برای اطمینان از انتشار محتواهای مسئولانه و محافظت از حقوق مخاطبان گفته است.

متن یادداشت را در زیر می خوانید:

«با گذر زمان و پیشرفت فن آوری، رسانه ها به یکی از اجزای اساسی زندگی روزمره افراد و جوامع تبدیل شده اند. تاثیر رسانه ها بر فرهنگ، سیاست، اقتصاد و جنبه های اجتماعی جوامع انکارناپذیر است. همان طور که رسانه ها توسعه می یابند، ضرورت تنظیم گری موثر برای اطمینان از انتشار محتواهای مسئولانه و محافظت از حقوق مخاطبان افزایش می یابد. این مقاله به بررسی مفهوم تنظیم گری رسانه ها و نحوه اجرای آن در کشورهای مختلف می پردازد.

مفهوم تنظیم گری رسانه ها

تنظیم گری رسانه ها به مجموعه ای از قوانین و مقررات گفته می شود که نهادهای مسئول در راستای هدایت و کنترل فعالیت های رسانه ای به منظور حفاظت از منافع عمومی و اطمینان از رعایت استانداردهای اخلاقی و اجتماعی وضع می کنند. این فرایند شامل نظارت بر محتوا، مدیریت دسترسی به اطلاعات، حفاظت از حریم خصوصی و همچنین حمایت از تنوع و گوناگونی فرهنگی است.

ضرورت تنظیم گری رسانه ها

1. حفاظت از حقوق مخاطبان: رسانه ها قدرت بالایی در شکل دهی به افکار عمومی دارند. تنظیم گری به جلوگیری از انتشار اطلاعات نادرست یا گمراه کننده کمک و از مخاطبان در برابر اطلاعات مضر یا توهین آمیز محافظت می کند.

2. حمایت از تنوع و گوناگونی فرهنگی: تنظیم گری رسانه ها اطمینان می دهد که تمامی فرهنگ ها و زبان ها محتوای خود را در قالب فضایی سالم و فرصتی برابر برای نمایش داشته باشند.

3. حفاظت از کودکان و نوجوانان: با تنظیم گری مناسب، محتوای نامناسب برای گروه های سنی حساس فیلتر و محدود می شود.

4. جلوگیری از انحصار و ایجاد رقابت سالم: تنظیم گری می تواند به جلوگیری از انحصار در صنایع رسانه ای کمک کند و رقابت سالم و تعادل در بازار رسانه ای را تضمین کند.

مدل های تنظیم گری رسانه ها در جهان

تنظیم گری رسانه ها در سراسر جهان به اشکال متفاوتی انجام می شود و این تفاوت ها عمدتاً به وابستگی به سیستم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هر کشور بستگی دارد. برخی از مدل های رایج عبارتند از:

1. تنظیم گری دولتی: در این مدل، دولت ها مسئولیت مستقیم نظارت و تنظیم مسائل رسانه ای را به عهده دارند. این شیوه به ویژه در کشورهایی که نظام سیاسی قوی دارند و یا دولت نقش مهمی در بازار رسانه ای ایفا می کند، رایج است.

2. تنظیم گری مستقل: برخی از کشورها از نهادهای مستقل برای نظارت بر رسانه ها استفاده می کنند. این نهادها عموماً از نظر مالی و فنی مستقل بوده و از دخالت های دولتی به دور می مانند. نمودارهایی مانند آفکام در بریتانیا نمونه ای از این نوع تنظیم گری هستند.

3. خودتنظیم گری: در این شیوه، خود نهادهای رسانه ای مسئول تنظیم و مدیریت فعالیت های خود هستند. این مدل بر پایه اعتماد عمومی و مسئولیت پذیری رسانه ها عمل می کند.

4. تنظیم گری مشارکتی: ترکیبی از تنظیم گری دولتی و خودتنظیم گری است که در آن دولت و نهادهای رسانه ای به طور مشترک در تنظیم مسائل مرتبط با رسانه ها همکاری می کنند.

نمونه هایی از اجرای تنظیم گری رسانه ها در جهان

نیاز به تنظیم گری رسانه ها در دوران معاصر، به دلیل تأثیر گسترده ای که رسانه ها بر جوامع و فرهنگ ها دارند، بیش از پیش احساس می شود. تنظیم گری رسانه ها به منظور حفظ تعادل بین آزادی بیان متناسب با مجوزهای خود و حفاظت از حقوق شهروندان و جامعه صورت می گیرد.

به عنوان نمونه اول در بریتانیا، سازمان های تنظیم گر مانند آفکام (Ofcom) وظیفه نظارت بر رسانه های تلویزیونی و رادیویی را بر عهده دارند. آفکام با هدف حفظ استانداردهای کیفی و اخلاقی، نظارت بر محتوای رسانه ها، بررسی شکایات و اعطای مجوز به شبکه های جدید عمل می کند. یا در آلمان، رسانه ها تحت نظارت نهادهایی مانند Landesmedienanstalten قرار دارند که وظیفه تنظیم گری رسانه های پخش داخلی را بر عهده دارند. این نهادها به تنظیم محتوای رسانه ها، تمرکز بر مسائل مربوط به محافظت از کودکان و نوجوانان و ترویج تنوع محتوایی در رسانه ها می پردازند.

در ایالات متحده آمریکا، سازمان فدرال ارتباطات (FCC) نقش تنظیم گر اصلی رسانه ها را ایفا می کند. FCC بر طیف وسیعی از قوانین و مقررات مربوط به رسانه های رادیویی، تلویزیونی و اینترنتی نظارت می کند. این سازمان به عنوان یکی از تنظیم گران اجرایی و کلیدی، به حفاظت از منافع عمومی و ترویج رقابت در بازار رسانه ها اهتمام می ورزد. در فرانسه، شورای عالی سمعی و بصری (CSA) تنظیم گری رسانه های سمعی و بصری را انجام می دهد و به حمایت از تنوع فرهنگی و ارتقای کیفیت محتوای رسانه ای می پردازد و حتی در استرالیا، اداره ارتباطات و رسانه های استرالیا (ACMA) وظیفه نظارت بر رسانه های دیجیتال و شبکه های مخابراتی را دارد و این نهاد به طور مداوم با قوانین و تکنولوژی های جدید سازگار می شود.

در نهایت هر کشوری بر اساس فرهنگ، قوانین و نیازهای خاص خود، نظام تنظیم گری رسانه ای را پیاده سازی می کند. این نظام ها با وجود تفاوت ها، نقاط مشترکی نیز دارند؛ از جمله حفظ تعادل بین آزادی رسانه ها و حفاظت از ارزش ها و حقوق جامعه. حفظ حقوق مخاطب، حفظ حقوق و منافع حکمرانی و تنظیم گری موثر رسانه ها، می تواند نقش مهمی در تقویت دموکراسی و حفظ اعتماد عمومی ایفا کند.

چالش های تنظیم گری رسانه ها

تنظیم گری رسانه ها با چالش های متعددی مواجه است که شامل پیشرفت های سریع فناوری، ظهور رسانه های اجتماعی، نیاز به حفظ تعادل بین آزادی بیان و قوانین کشورها و همچنین مدیریت اطلاعات غلط و جعلی می شود. تطبیق با تحولات فناورانه و ایجاد قوانین منعطف از جمله موارد مهمی است که در تنظیم گری موفق باید مورد توجه قرار گیرند و اما تنظیم گری رسانه های صوت و تصویر فراگیر شامل مسائلی متنوع و پیچیده است که حوزه های مختلفی را در بر می گیرد. این چالش ها می توانند شامل مسائل قانونی و حقوقی باشند که نیازمند وضع قوانین جامع و به روز برای کنترل و مدیریت محتواهای رسانه ای هستند.

از سوی دیگر، مسائل فنی و تکنولوژیکی نیز مطرح می شوند که با پیشرفت سریع تکنولوژی ارتباط نزدیکی دارند و نیازمند زیرساخت های مناسب و نوآورانه برای تنظیم گری صحیح این رسانه ها هستند. همچنین، موضوعات فرهنگی و اجتماعی نیز نقش به سزایی ایفا می کنند، زیرا باید به نحوی عمل شود که فرهنگ و ارزش های جامعه در تولید و پخش محتواهای رسانه ای حفظ و تقویت شود. علاوه بر اینها، مسائل سیاسی و اقتصادی نیز می توانند بر تنظیم گری تأثیر بگذارند، به طوری که سیاست های کلان دولتی و منابع مالی در دسترس باید برای حمایت از صنعت صوت و تصویر به درستی مدیریت شوند تا بتوان به اهداف تنظیم گری دست یافت. در نهایت، همکاری میان نهادی بین سازمان های مختلف در بخش رسانه و ارتباطات نیاز است تا تلاش ها برای تنظیم گری هماهنگ و مؤثر باشد. تنظیم گری رسانه های صوت و تصویر فراگیر نیازمند توجه به تمامی این جوانب و تعامل سازنده میان تمامی ذی نفعان است تا به نحو احسن اجرا شود.

در پایان خاطر نشان می شود تنظیم گری رسانه ها یک فرایند ضروری و حیاتی برای حفظ استانداردهای محتوایی، حمایت از حقوق مخاطبان و تضمین دسترسی به اطلاعات صحیح و عادلانه در جوامع و همچنین تسهیل گری است. اجرای موثر این فرآیند می تواند به تقویت دموکراسی و افزایش اعتماد عمومی به رسانه ها منجر شود. با توجه به نقش رسانه ها در دنیای معاصر، لازم است تا کشورهای جهان به طور پیوسته رویکردهای خود را برای تطبیق با تغییرات جهانی و نیازهای مخاطبان متنوع کنند. تنظیم گری مسئولانه نه تنها به تقویت اعتماد عمومی بلکه به ارتقای کیفیت محتوا و حفظ ارزش های فرهنگی جوامع کمک می کند.»